Verspreiding van COVID-19: laatste inzichten

COVID-19 is nu ruim anderhalf jaar onder ons. Je zou denken dat ondertussen wel algemeen bekend is hoe besmettingen plaatsvinden en wat je kunt doen om ze te voorkomen. Dat is ook wel zo, maar je moet wel goed zoeken en verschillende informatiebronnen bij elkaar brengen, van onderzoekers en wetenschappers over de hele wereld. En de benodigde (technische) oplossingen zijn daarin nog onderbelicht – of zelfs onbekend. Hoe zit het nu eigenlijk met de verspreiding van COVID-19 op scholen?

Heb je locaties waar (veel) bezoekers samenkomen, zoals bij scholen het geval is, dan heb je mogelijk behoefte aan een overzicht en samenvatting waarmee je meteen concreet aan de slag kunt. Vandaar dit blog.

Allereerst de samenvatting van onze bevindingen over de verspreiding van COVID-19:

1. Besmettingen lijken vooral plaats te vinden binnen in gebouwen.
2. Besmettingen in een gebouw lijken vooral plaats te vinden via aerosolen (dus via de lucht).
3. Het aantal, de verdeling en verblijfsduur op een locatie lijken een grote relatie tot het aantal besmettingen te hebben.
4. De luchtkwaliteit en luchtstromen lijken een grote relatie tot het aantal besmettingen te hebben.

Beheerders van gebouwen moeten actief kunnen helpen om bezoekers gezond te houden

De voorwaarden om een locatie te bezoeken zijn vaak landelijk bepaald op basis van pandemische kengetallen. Een individuele beheerder van een locatie weet niet altijd wanneer hij het goed of fout doet, en kan dus ook niet actief helpen om de bezoekers gezond te houden. Echter, wat ons betreft moeten we hier wel naartoe.

Belangrijk is dus dat je factoren die effect hebben op de gezondheid van bezoekers kunt meten, voorspellen en beïnvloeden. Het idee is om op een relevante en fijnmazige manier te kunnen beoordelen of een locatie ‘veilig’ is of niet. Hieronder laten we zien met welke factoren je rekening moet houden en op basis van welke data je kan sturen en actie op kunt nemen.

Verspreiding: voornaamste besmettingsplekken

Het EU orgaan EDC (European Centre for Disease Prevention and Control) heeft uiteraard onderzoek gedaan naar de Overdracht van COVID-19 en hoewel dat vooral gaat over de besmettelijkheid is men duidelijk over de belangrijkste locatie van verspreiding:

‘Several outbreak investigation reports have shown that COVID-19 transmission can be particularly effective in crowded, confined indoor spaces’

Ofwel, de voornaamste plek van besmetting is een locatie binnen waar veel mensen samenkomen zoals een school, kantoor of theater.

Verspreiding: manier van besmetten

In alledaagse scenario’s zijn (super)spreader events mogelijk. Uit onderzoek dat de Spaanse krant El Pais aanhaalt, een interessante bevinding:

‘Irrespective of whether safe distances are maintained, if the six people spend four hours together talking loudly, without wearing a face mask in a room with no ventilation, five will become infected, according to the scientific model explained in the methodology.’

Zelfs als er in een slecht geventileerde kamer (veel) meer dan volgens de normen afstand wordt gehouden, zullen er nog steeds besmettingen plaatsvinden. En deze vinden vooral plaats via aerosolen. Het maakt veel uit of mensen stil zijn, praten of zingen. Dit zou betekenen dat mensen in een bioscoop die stil zijn, minder kans hebben om anderen te besmetten dan mensen die uit volle borst meezingen tijdens het concert van hun favoriete artiest.

Locatie: aantal mensen

Het houden van afstand is in de praktijk niet of nauwelijks te meten. Wij stellen daarom voor om per locatie een norm vast te stellen voor het aantal mensen per m2. Dat is eenvoudig te meten en vast te leggen. Bij overschrijding van deze norm kan automatisch en onmiddellijk actie worden ondernomen. Verder kan de bezetting over tijd worden vastgelegd in rapportages ter verantwoording.

Voor tracking and tracing is software beschikbaar waarmee op zeer eenvoudige en privacy-vriendelijke wijze kan worden voldaan aan de RIVM richtlijnen voor contactregistratie. Deze software heeft zich in de praktijk al bewezen.

Locatie: veilige lucht

Eerder hadden we het er al over: anderhalve meter is lang niet altijd voldoende afstand om besmettingen te voorkomen. Dit wordt bepaald door het wel of niet dragen van een mondkapje, maar vooral ook door de luchtkwaliteit en luchtstromen in het pand. Een aantal belangrijke uitgangspunten die wij regelmatig gebruiken om te bepalen hoe veilig en gezond de lucht binnen gebouwen is:

• Hoe minder ventilatie, des te hoger de kans op besmetting.
• Als de luchtvochtigheid buiten de ideale waarden komt is er meer kans op besmetting.

Meer voordelen van goede ventilatie

Dat ventilatie een belangrijke factor is in de verspreiding van ziektes zoals COVID-19, is ondertussen wel bekend. Uit onderzoeken, die al ver voor de Corona tijd werden uitgevoerd, blijkt dat betere ventilatie niet alleen zorgt voor minder ziekteverzuim, maar ook voor een hogere arbeidsproductiviteit.

Vergeet de luchtvochtigheid niet

De factor luchtvochtigheid is ook naar boven gekomen. Uit gezamenlijk onderzoek van verschillende Amerikaanse universiteiten zoals Princeton is gebleken dat te droge maar ook te vochtige lucht zorgt voor grotere verspreiding van aerosolen. De ideale luchtvochtigheid moet tussen de 40% en 60% liggen om verspreiding te minimaliseren.

Start met het meten van CO2 om de effectiviteit van ventilatiesystemen te bepalen

Bedrijven, scholen en instanties investeren steeds vaker in verbeterde ventilatiesystemen. Maar hoe meet je continue de effectiviteit daarvan? Immers, dat er een nieuwe pomp is geïnstalleerd zegt niet veel over de luchtkwaliteit in een bepaalde ruimte. Het CO2-gehalte is hiervoor de belangrijkste indicatie. En dit gehalte varieert continu, afhankelijk van veel factoren zoals de luchtstromen, het aantal mensen, de tijd van het jaar maar ook van technische issues. Je moet dus permanent meten om de luchtkwaliteit in het geheel op orde te houden.

Plaats CO2-meters en bespaar op stookkosten

Dit is eenvoudig op te lossen door het plaatsen van goede CO2-meters in elke ruimte. Het voordeel is dat daarmee niet alleen aangetoond wordt dat het goed zit, maar dat dit ook veel stookkosten kan voorkomen. Immers, op een bepaald moment is het CO2-gehalte goed en dan kan het raam weer even dicht en de verwarming zachter.

Disclaimer 

Wij zijn geen wetenschappers en kunnen dus ook niet goed genoeg inschatten of de informatie die wij krijgen en geven 100% juist is. We geven dus geen enkele garantie dat de informatie juist is of dat alle genoemde oplossingen werken. Dat zal iemand anders moeten doen. Ondertussen zul je dit dus zelf moeten inschatten of advies vragen van iemand die je hierin vertrouwt.

Echter, zelfs als het toch niet (geheel) bruikbaar zou zijn in de strijd tegen COVID, is het meten van luchtkwaliteit of het tellen en tracken van bezoekers nog steeds een goed idee.

Dit blog is geschreven met goede bedoelingen. Het is belangrijk om op dit onderwerp desinformatie te voorkomen, dus we roepen elke lezer die een fout of onduidelijkheid ziet op om dit aan ons te melden. Verder geldt uiteraard dat de digitale maatregelen moeten worden genomen als aanvulling op de geldende aanbevelingen en (wettelijke) richtlijnen.